Birşey ancak kendinde gizil olarak kapsadığı şeye, kendi başkasına, kendi karşıtına dönüşebilir.

Eğer "Osmanlı Tini = Osmanlı Tini" denklemi doğru olsaydı, eğer Osmanlı Tini kendinde kendi başkası olmasaydı, bu imparatorluğun kulları, kadıları, medreseleri, yeniçerileri, milletleri, reayası vb. ile sonsuza dek sürmesi demek olurdu — tıpkı Çin gibi, Hindistan gibi, aslında bütün bir Asya gibi değişmeden, gelişmeden, eskimeden her zaman yeni (ya da her zaman eski) kalması demek olurdu. Ama Osmanlı Tini kendinde başkalaşma, değişme ve gelişme yeteneği ile donatılıydı, çünkü Osmanlı Tini Duyunç ve İstenç Özgürlüğüne ve böylece gelişmeye açık bir tindi, çünkü bir göçebe kültürü değil, ama özsel olarak Klasik Tinin ürünüydü. Bu dünya kültürü ile bütünleşerek ve onu özümseyerek büyüyen ve böylece gerçekte onu ve onunla birlikte Dünya Tarihinin kendisini büyüten bir tindi.

Osmanlı Kaligrafisi

Tarihsel olarak önemli olan Duyunç ve İstenç Özgürlüğüdür, çünkü Özgürlük değişimin ve gelişimin sonsuz enerjisidir. Tarihin anlamı, gerçeği, ereği — ki tümü de bir ve aynı şeydir — İstencin açınımından başka birşey değildir, öyle ki Tin bu kendi dışlaşmasında kendini tanıyabilsin, kendinde ne olduğunu bilebilsin. Tarih insan varoluşunda geçici olan, onda sonlu olan şekillerin bir sürecidir, öyle ki değişken, akışkan, ereksel olabilsin. Tarih böylece bu açılımların muazzam tablosunu betimleyen bir İstençler gösterisidir ki, orada eylemsiz bir uyuşukluk içinde yatan devasa tinselliklerin değil, ama erdemli ve dirimli ve yürekli olanın, Eylemde bulunanın, tarihsel törellikleri devindirip dönüştürenin önemi vardır. Tüm gizilliğini yüzyılların sonluluğuna döken Dünya-Tini bu dışlaşmasında yalnızca ve yalnızca kendini ortaya koyar ve kendini tanır, kendini büyütür ve kendi büyüklüğünü sergileyerek kendi sonsuz içeriğinin bilincini kazanır. Geçici olmaya, bir moment olmaya belirlenmiş bu bütün süreç için gereken tek şey ve her şey Özgürlüktür.

Felsefesiz bilinç kendisinin parçası olduğu görüngünün ötesini algılayamaz ve olgunun kavramına ulaşmayı başaramaz. Hiçbir zaman Tarihte özsel olarak neyin yer almakta olduğunu, kendisinin sürecin neresinde durduğunu, hangi politik akıntılara kapıldığını bilemez. Tarihte dinginliğin, değişime direnmenin ve böylece yalnızca kendini yineleyip durmanın biricik tarihsel anlamı tarihsel-olmama gibi olumsuz bir anlamdır. Böyle Tinlerin edimsellikleri salt bir görünüş, salt birer yanılsamadır, ve tarihsel varlıkları tarihsel yokluklarından daha önemli değildir. En sonunda, Dünya-Tarihi ile ilişkileri kendi istençlerine aykırı olarak kurulur ve bu düzeye dek yazgıları başkaları tarafından belirlenir ve değişime daha yüksek, daha özgür, daha güçlü kültürlerin egemenlik alanları olarak açılmaktan kurtulamazlar.

Osmanlı Tini bize bu daha ötesi olmayan sonsuz kalıtı, bu Özgürlük Tinini, Özgür İstenci ve Özgür Duyuncu teslim etmiştir. Bundan daha değerli ve anlamlı bir tarihsel armağan olamaz çünkü saltıktır, kendi kendisinin koşulu, kaynağı ve enerjisidir. Daha ötesini istemek olanaksız ve gereksizdir. Bu bütün bir Doğuda hiçbir zaman olmayan ve bugün de o tine bütünüyle yabancı kalan saltık Haktır. İstencim başkasının değilse özgürümdür, ve Duyuncum ister din, ister yasa, ister töre, ya da ne olursa olsun saltık olarak hiçbirşeyin bilinçsiz belirlenimi altında değilse ve kendini yalnızca ve yalnızca kendi ussallığımdan belirliyorsa ve her kültürel içeriği ilkin usumun nesnel yargısı altına getiriyorsa özgürümdür. Erişilmesi tarih-öncesinin yüz binlerce ve Tarihin kendisinin binlerce yılına patlamış olan bu kavrayış bütün bir tinsel varoluşun, bütün bir kültürün ve uygarlığın ulaşabileceği en son erektir, çünkü sonsuzluğun kendisi, erişilmiş öte-yandır. Milyonlarımızın Özgürlüğü özümseme, kendi sonsuz değer, yeti, ve yeteneklerinin bilincine varma süreci bundan böyle Zamanın işidir, ve süreç boşinanca bağlı ve ideolojik şiddete bağlı tüm despotik-arkaik kalıntıların silinmesi için usun eğitsel, uygar, barışçıl savaşımıdır.

Ulu Cami, Bursa

Osmanlı tini Türk tininden daha çoğuydu. Gerçekte, bütünüyle başka, bütünüyle yeni bir Tindi. Roma kalıtını, böylece Helenistik ve Helenik kalıtı varlığında özsel olarak kapsıyordu. Böyle olduğu için Dünya-Tarihine aitti ve olguların kendilerinin de tanıtladığı gibi bu Tarihin kendisinin sürekliliği için ve erekselliği için zorunlu bir evreydi. Osmanlı İmparatorluğunu silin, bütününde modern evreyi de silersiniz, çünkü Osmanlının (ve hiç kuşkusuz ondan önce Selçukluların) kalıt aldığı ve geliştirip koruduğu uygarlık birikimi olmaksızın geriye ne bildiğimiz biçimiyle Rönesans ve Reformasyon kalır, ne de dolayısıyla Aydınlanma ve Devrim. Geriye Avrupa'nın zifiri karanlık Orta Çağları, Helenik-Helenistik kalıtı yadsıyıcı ve edimsel olarak yokedici bir Hıristiyanlık kalır. Avrupa bütün bir uygarlık gerecini dışarıdan ödünç almak, kendini yabancısı olduğu kültürlerin imgesinde biçimlendirmek zorundaydı. Avrupa'nın ne felsefesi ne de bilimi, ne inancı ne de ahlakı, ne şiiri ne de adına yaraşır bir mitolojisi vardı, ve Roma'nın çöküşünden sonra yüzyıllarca bir Devlet adını taşımaya uygun bir politik örgütlenişe ulaşamayacak bir barbarlık alanı olarak kaldı. Katolik Kilise insan Duyunçlarını, dolayısıyla İstençlerini bastırarak yalnızca Avrupa'nın karanlığını daha da kararttı. Charlemagne bir imparatorluk gibi birşey kurma girişiminde bulunduğu zaman 'Kutsal Roma İmparatorluğu' denilen bu sözde Devletin onun için gereğinden öte büyük olan bu adı bile yabancı kökenliydi. Kurulmasıyla parçalanması bir oldu ve böyle güçsüz, böyle erksiz, böyle türesiz bir Reich olarak varlığı her zaman yokluğu ile eşitti. Yüzyıllar boyunca, Avrupa feodaldi — yani yasasız, yani türesiz, yani haksız, tek bir sözcükle Devletsizdi. Kıtanın yabanıl tininde, Duyunç henüz bir ahlaka, İstenç henüz bir törelliğe yetenekli olacak denli büyümüş ve olgunlaşmış değildi. İstenç kendini ancak şiddetin ve zorbalığın terimlerinde, ancak feodal olarak anlatabiliyordu. Karanlık Çağlar sözü boşuna söylenmiş değildir. Latinler karanlığa gömülü kalmayı sürdürürken, ve Slavlar aydınlığı düşlerinde görecek kadar bile tanımazken, Germenler bütün bir kültürlerini, dinlerini, felsefelerini, bilimlerini, sanatlarını, giderek İmparatorluklarının adını bile dışarıdan, yabancı kültürlerden ödünç aldılar. Ve belki de bu yüzden daha sonra da yalnızca almayı bildiler — ve hiçbirşey vermeksizin yalnızca dünyanın kaynaklarını değil, ama insanlarını da talan ettiler. Avrupa'da Reformasyon Duyuncu ve İstenci özgürleştirmeye başladığı zaman, yeni tin ilk olarak İslamik tinin hazırlayıp sunduğu bütün bir uygarlık temelini özümseyerek başladı. Tıp, Gökbilim, Felsefe Batıya Helenik dönemde olduklarından çok daha yüksek biçimlerde ve ayrıca bütünüyle özgün katkılarla birlikte geldiler. Analitik Geometri ve Kalkülüs İslamik Matematik olmaksızın Descartes ve Leibniz'in tüm dehalarına karşın geliştirilemezdi. Öte yandan, İslamik tin dünya-tarihsel özünde Helenistik kültürün ve Roma kültürünün bir sürdürülmesi olsa da, ve tarihsel gücünü ve önemini özsel olarak bu kültürü özümsemesinden türetmiş olsa da, insan sorununu bir öte-dünya sorunu olarak görmesinde tarihsel değildi ve gelişime ve değişime karşı çıkmadıysa da Usu dünyasaldan uzaklaştırdı ve kendini tarihten ve gelecekten silme noktasına indirgedi. Tarih yorgunu İslamik Tin, tüm duyunç özgürlüğüne karşın, insanı en yüksek olarak değil, ama yalnızca boyun eğmesi gereken değersiz, önemsiz, eylemsiz kul olarak gördü. İslam gizemciliğin, tekkeciliğin elinde uyuşurken, gelenek erdemin yerini aldı. Birey bireyselliğinin kendisini yitirdi. Osmanlı Batılıydı, Tarihe her zaman istencinin bir uzantısı olarak baktı, ve sonuna dek dünya-tarihsel önemleri ve değerleri olan bireysellikler yaratmayı sürdürdü. Son ürünü onu ortadan kalkışında bile büyük gösteren ve dünyayı hayran bırakan bir başyapıt oldu.

Osmanlı Kemerleri

Osmanlı daha başından, daha kuruluşundan Batılıydı, Tarihte diri olan, değişen, gelişen biricik kültürdü, çünkü Helenik-Helenistik tin ile ve Roma-Bizans tini ile, Batı anlatımının tözsel içeriği olan, bütün bir Dünya Tarihinin özsel dayanağı olan bu birikim ile şekillendi. Bütün bir Asya'da ve bütün bir Avrupa'da dirimli olan biricik insanlık alanında, Dünya Tarihinde sağ kalmış ve henüz yüreği çarpmakta olan biricik kültür alanında insanlığın bütün bir geleceğini bütün bir geçmişine bağlayan bir Devlet olarak doğdu ve İstenci ile, Türesi ile, Erdemi ile uygarlığın kendisinin sürekliliğinin, akışkanlığının ve böylece varoluşunun biricik güvencesi oldu. 'Batı' sözcüğü bir yön belirlenimi değil, ama Tinin varoluşunda dingin kalmayıp devimde olanı, değişmekte, gelişmekte, yaşamakta olanı anlatan plastik bir anlatımdır. Ve insanlığın bütün bir tarihsel sürecinin bir süreklilik olduğu düzeye dek, 'Batı' anlatımı onun kesintisiz 'Şimdi'sini özetler, böylece Dünya-Tarihi Kavramının içeriğinin BÜTÜNÜNÜ kucaklar. Bütün bir Asya ve Afrika bu dinamizmin dışındadır. Osmanlının bu dünya-tarihsel konumu ve önemi ile karşıtlık içinde, Anadolu Doğulu kaldı, değişime, gelişime karşı bugüne dek direncini sürdüren, olduğu biçimiyle kendinden hoşnut bir dinginlik tini olarak sürdü — bilgisiz, istençsiz, amaçsız, ve üstünde oturduğu uygarlık topraklarına ilgisiz, değişmeyen ve gelişmeyen bir boyuneğme tini olarak. Osmanlı dilinde, mimarisinde, şiirinde, üniversitesinde, Devletinde değişime, yenileşmeye bütünüyle açıktı ve sürekli olarak değişti, yenileşti, büyüdü. Anadolu’daki Türk boyları ise Doğulu kaldılar, ve eğitimsiz özlemleri ile Sufi Gizemciliğine sarılırken ve pozitif duyusal öğelere ve kutsal imamlara dayalı Şiiliğe dönerken, Dünya-Tininin Hakkı böyle boşinançların üstünde ve ötesinde dünya-tarihsel eylemlere yönelen ussal Osmanlı Tinindeydi. Anlam, önem, gelişim, büyüklük Klasik Tine özgüdür, ve bu Ussallık, Özgürlük ve Erdem Tini şimdi Osmanlının özüydü.

"Duyunç Özgürlüğüne asla karışılamaz, çünkü bu bireyin doğal haklarının en önemlilerinden biri olarak kabul edilir. ... Her birey istediğini düşünme, istediğine inanma, kendine özgü politik bir düşünceye sahip olma, ait olduğu bir dinin gereklerini yapma ya da yapmama hak ve özgürlüğüne sahiptir. Kimsenin düşüncesine ve duyuncuna egemen olunamaz. Türkiye'de her yetişkin dinini seçmede özgürdür." (Mustafa Kemal)

Augustus. İlk Roma İmparatoru

Fatih Sulhtan Mehmet

Doğunun bildiği yalnızca Birin, yalnızca Despotun özgür olduğudur. Evrensel Özgürlük ilkesi Asya'da değil, değişmeden sonsuza dek sürmeye ayarlanmış Hin Kast Dizgesinde ya da Çin imparatorluk dizgesinde değil, Batıda, Avrupa'da bilince yükselmiştir. Buna göre Özgürlüğe bağlı tüm belirlenimler — Türe, Bilgelik, Yüreklilik, Ilımlılık olarak Erdem — başka bakımlardan gözalıcı bir güç ve görkem sergileyen Asya kültürlerine yabancıdır. Modern Batı Tini ise — eğer 'Batı' sözcüğünü anlatması gereken Kavram içinde alırsak — evrensel Yurttaş Özgürlüğünün anlatımı ve bunun ereksel sürecidir. Özgürlüğü bütüncül yadsımayı sürdürmesinden ötürü, Doğunun modern dönemdeki tüm değişimi ve başkalaşımı bir ilerleme değil, ama yalnızca bir bozulmadır. Çünkü Batı olgusallığını belirleyen ve şekillendiren ussal törel belirlenimler Doğunun bugün de despotik kalmayı sürdüren bilinci tarafından görülemez, algılanamaz ve kavranamazken, Doğu Batıda yalnızca kendi arkaik imgesine uygun olanı, her zaman çok iyi tanıdığı despotik artıkları, ideolojiyi, şiddeti, genel olarak erdemsiz olanı görür ve onları özümser. Felsefesinde de düşüncesiz ve değersiz olanın, pozitivizmin ve nihilizmin ötesine geçemez. Despotizm teknolojiye, özdeksel ilerlemeye öykünebilse de, Özgürlüğe, tinsel büyümeye, gerçek moral ve törel, bilimsel ve estetik kültüre öykünemez. Modernleşmeyi insanın özünde, Duyunç ve İstenç Özgürlüğünde değil, ama dışsal görüngülerde anladığı düzeye dek, Doğunun değişimi Batının ancak dışsal bir imgesini üretmekten öteye geçmez. Ve Doğu, özünde despotik ve mitolojik kaldığı sürece, bu salt dışsal — salt teknolojik ve ideolojik — başkalaşımdan daha çoğuna yetenekli değildir. Doğunun erdemsizliği Batıdan ancak orada da erdemsiz olanı özümseyebilir. Aynılar aynıları bilirler, ve başkasının özgürlüğünü ancak kendisi özgür olan tanıyabilir ve sayabilir. Bu düzeye dek Doğunun değişimi Doğu olmaya son vermesinden daha azı ile olanaklı değildir. Doğunun (ve Afrika ve daha başka geri kalmış bölgelerin) geriliği hiç kuşkusuz insanlarındaki ırksal bir gerilik değildir ve milyonların tarihsel olarak edilgin olmaları sonsuza dek öyle kalacak olmalarını imlemez. Bu düzeye dek kültürel geriliğin saptanması incitici olmamalıdır.

Ingres, "Odalık ve Bir Köle"

Duyunç ve İstenç Özgürlüğü olarak, böylece doğruyu ve eğriyi özgürce belirleyebilme, böylece doğru olanı isteyebilme ve yapabilme ve eğri olandan kaçınabilme yetkinliği olarak Modern Tin boşlukta doğmamıştır: Tersine, bütün bir Dünya-Tarihinde insanın başardığı estetik, moral ve ussal gelişimin kalıtçısıdır. Ama ilkeyi kalıt almak dolaysızca onu edimselleştirmek demek değildir, ve geleneğin ve geriliğin direnci ile savaşım Batının tarihsel gecikmişliği ölçüsünde barbarca olmuştur. Gene de, Batı kendisine karşı verdiği savaşımda, kendi modernleşme sürecinde özgürdür ve Özgürlük ussal insanın engellenemez yazgısı, ertelenemez Ereğidir. Tüm insanların özgür doğdukları, eşit oldukları, ve usun bütün bir varoluşun biricik belirleyicisi olduğu bilinci, bütün bir geleneksel kültürü eskiten bu kavrayış bizim de parçası olduğumuz bu Tine aittir — despotik Çin’e, ya da Kast dizgesini bugün bile sürdüren Hindistan’a değil. Batının yazgısı onun ilkesidir — 'Tüm insanlar özgür doğar" —, ve bu ilkenin savaşımı henüz Batının kendisinin kurtulamadığı liberalizm ile, onun entellektüel koruması nihilizm iledir — ahlakında ve politikasında, biliminde ve felsefesinde kendini dolaysızca sergileyen göreci irrasyonalizm. Batı henüz sömürebilen, heüz yokedebilen, henüz aldatabilen bir kültürdür.

Osmanlı Tuğrası, Topkapı Sarayı

Kendi insan doğasından başka hiçbir sınır tanımayan bu Özgürlük bilinci salt bu yüzden insanın estetik, moral ve bilişsel karakterinde kesintisiz bir gelişme istencidir ve tarihsel olarak önemli olan budur, henüz ne düzeye dek gelişmemiş olduğu değil. Batının ilkesi Duyunç ve İstenç Özgürlüğüdür, ve önemli olan bunun ne düzeye dek gelişmediği değil, ama güdüsünü ve gücünü kendi içinde bulan bu moral gelişmenin önünde kendi özselliğinden başka hiçbir sınırın, hiçbir dışsal belirlenimin olmamasıdır. Önemli olan uygarlıkla geç tanışan Batının özgürlüğünü kötüye kullanmayı bugün de sürdürmekte olması, ya da Türkiye’nin henüz bu modern kavramın tüm olanaklarını gerçekleştirmemiş olması değil, ama değişimde süreklilik ve bunun içsel ve özsel, moral ve ussal olmasıdır. Önemli olan ilerleme, değişme ve gelişme için Özgürlük İstencinin yayılmakta ve derinleşmekte olmasıdır. Tarih tersinmez — kendini yinelemesi bütünüyle bir yana. Çünkü tarihsel olan ortadan kalkabilendir, ve ortaya çıkan ise Tarih olmuş olanı kendi içinde kapsar ve ondan daha çoğudur. Tarihsel anlamı ve önemi olmayan biteviye kendini yineleyendir. Ortadan kalkmayan Tarih olmayandır — insanı insana yaraşmayan ve yakışmayan geri kültürel biçimler içinde tutandır.

Osmanlı İmparatorluğu, 1798

Modern dönemin niteliği Özgürlük bilincinin kazanılmış olmasında yatar. Bu bilinç baştan sona onun tarafından belirlenen kültürü herhangi bir aşamada dinginleşmeye değil, tam tersine tüm gizilliğini edimselleştirmedikçe değişimi sürdürmeye ve gelişmeye son vermemeye belirler. Modernleşme bir Süreç, bir Oluştur. Ve Usun Oluş Süreci olduğu için, Ereği Özgürlüğün gerçekleşmesinden daha azı değildir. Özgürlük Bilinci ve İstenci bir kez kazanıldıktan sonra değişim bir daha geri alınamayacak bir yolda gerçekleşmiştir ve geriye dönüş o düşü görenin bile inanmayı başaramadığı bir düştür.

Modern Cumhuriyeti kuranlar Türe ve Eşitlik, Bilgi ve Erdem kavramlarına sarılmış ve Avrupa’da gelişmekte olan o aynı Özgürlük Tinini paylaşan Osmanlılardı. Osmanlı Tini Kendi tarihsel dönüşümünde bütün bir Türk tini için değişmenin — Gerçeği, Doğruyu ve Güzeli özgürce amaçlamanın, insanın Oluş sürecinde daha öte ilerlemenin, insanımızı bugün bile ölü yüzyılların geriliği ve bilgisizliği içinde tutmayı sürdüren o erdemsiz gelenekten çekip çıkarmanın — olanaklı ve kaçınılmaz olduğunun çürütülemez tanıtını verdi.

{ÖN NOTLAR:
1) Modernleşme Duyunç Özgürlüğü Temelinde İnsanın Gerçek Karakterine Doğru Gelişim Sürecidir.
2) Tikel Dinlerin Kavramlarını bir yana bırakmak ve onları onlar adına yapıldığı ileri sürülen eylemlerden tanımlamaya çalışmak yakışıksızdır.
3) Dinadamları sınıfının tarihsel anlam ve önemi bu kişilerin kutsallıkları, yanılmazlıkları, birey ve Tanrı arasında aracılık yapmaları gibi boşinançlarda yatar. Bu ilişki biçiminde bireysel Duyunç büyümez, çocuk kalır, çünkü Doğruya ve Eğriye onun adına karar veren dinadamının tanrısal yetkesi karşısında özgür değildir, kendisi olmaya doğru eğitilemez.

Osmanlı ve Anadolu ayrımı moderleşme ve gelenekçilik ayrımı ile bir ve aynıdır. Anadolu Türk boyları etnik kimlikleri ile kendilerini kaçınılmaz olarak kozmopolitan Osmanlıdan ayırırken, giderek ona karşı sık sık düşmanlık eylemleri sergilerken, Osmanlı — örneğin halkı salt bir ayaktakımı olarak gören Avrupa Aydınlanması (Voltaire vb.) ile karşıtlık içinde — modernleşmenin bütün bir toplumu kucaklaması zorunluğunun bilincindeydi. Yalnızca evrensel eğitimin örgütlenmesi çabalarına bakarsak, İmparatorluğun ortadan kalkış günlerinde bile İmparatorluktaki okulların sayısı 36.000 kadardı. Modernleşmenin özsel olarak insan Duyuncunda ve İstencinde gerçekleştiği düzeye dek, Modernleşme kavramında onun bütün bir kültürü kapsamasının önüne geçilmesini gerektirecek, onu tikel bir kümeye sınırlama eğiliminin doğmasına yol açacak hiçbir içerik yoktur. Bu eğilim ön-modern kültürün kendisinden başka birşey değildir. Osmanlı modernleşmesi bu bakımdan Avrupa'nın Katolik ve Ortodoks alanlarındaki modernleşme süreçlerine yönelen özeksel devlet girişimlerinden ayrılır. Osmanlı — örneğin Rus Çarlığı ile karşıtlık içinde — modernleşmeyi hiçbir zaman yalnızca uygulayımsal ve askeri bir süreç olarak algılamadı.

Sünniliğin bir dinadamları sınıfının varoluşuna izin vermemesi ölçüsünde, Anadolu'da Modernleşmenin evrensel ölçekte gerçekleşmesinin önüne geçebilecek biricik etkili engellemeler Anadolu'da DUYUNÇ özgürlüğünün önündeki dinadamlığı sınıflarını kucaklayan dinsel mezheplere aittir (Şiilik ve Hıristiyan Ortodoks mezhepleri).

Gerçekte, modernleşme Devlet tarafından belirlenen bir süreç olmaktan çok, özsel olarak milyonların bilinçlerinde, duyunçlarında ve istençlerinde yer alan bir dönüşümdür. Devletlerin modernleşmeye öncülük etmeleri, giderek bu amaçla zora başvurmaları ancak halkların böyle dönüşüme isteksiz olduğu durumlarda gözlenir (örneğin Çarlık Rusyası ve Sovyetler Birliği, Çin; bir Kast dizgesi olan Hindistan'da modernleşmenin başlaması ise bütünüyle Batının etkisine bağlıydı, çünkü özeksel bir iç devlet yoktu).

Osmanlının Paradoksu. İmparatorluğun modernleşme yoluyla yeniden diriltilmesi kaygısı politik olarak geçerli değildi. Kavramsal olarak, bir İmparatorluğu modernleştirmenin onun dağılmasında sonlanması kaçınılmazdır, çünkü İmparatorluk kavramı tekil İmparatorluk İstenci üzerine dayanırken, modern Devlet kavramı evrensel Yurttaş Özgürlüğü kavramının politik anlatımıdır. Realite Kavramı izler, eş deyişle realite Kavramın kendine dışsal belirlenim vermesinden başka birşey değildir. Kavramsız bir realite, insan bilincinin ve istencinin belirlleniminden soyutlanmış bir olgular dünyası yalnızca bir soyutlamadır.}